باریجه (Borago officinalis) یا «خارخارک» گیاهی یک‌ساله از خانوادهٔ گاوزبانان است که بیش از دو هزار سال است در طب سنتی و آشپزی مناطق مدیترانه‌ای و خاورمیانه شهرت یافته است. این گیاه از قدیم در باغ‌های ایرانی و باغچه‌های خانگی کاشته می‌شد و امروزه نیز به دلیل گل‌های آبی زیبا و خواص دارویی‌اش توجه کارشناسان و علاقمندان به گیاهان دارویی را جلب کرده است.
در نگاه نخست، باریجه با گل‌های ستاره‌ای پنج‌پَر آبی‌رنگش شناخته می‌شود که در کنار برگ‌های پوشیده از کرک‌های نرم، جلوه‌ای دل‌انگیز به باغ می‌بخشد. باریجه به‌راحتی در خاک شنی و مرطوب می‌روید و نیاز محدودی به تغذیه دارد؛ معمولاً اگر زمستان ملایمی پشت سر بگذارد، در بهار و اوایل تابستان گلدهی می‌کند. باریجه در آب‌وهوای معتدل تا گرم رشد مطلوبی دارد و دمای ۱۵ تا ۲۵ درجه سانتی‌گراد را می‌پسندد.
از منظر ترکیبات شیمیایی، برگ‌ها و گل‌های باریجه سرشار از اسیدهای چرب اُمگا-۶ نظیر اسید گاما-لینولنیک (GLA)، فلاونوئیدها، تانن‌ها و مواد معدنی مانند پتاسیم، کلسیم و منیزیم هستند. این ترکیبات باعث می‌شوند که باریجه بتواند به کاهش التهاب، بهبود سلامت پوست، تقویت سیستم ایمنی و تنظیم فشار خون کمک کند. روغن باریجه که از دانه‌های گیاه استخراج می‌شود، منبع غنی GLA بوده و در محصولات آرایشی و مکمل‌های تغذیه‌ای کاربرد فراوان دارد.
در طب سنتی ایران، دم‌کردهٔ باریجه برای رفع تب‌های خفیف، آرامش‌بخش و ضدسرفه تجویز می‌شد. همچنین ضماد برگ له‌شدهٔ باریجه برای کاهش دردهای رماتیسمی و ارتوپدی به‌کار می‌رفت. امروزه پژوهش‌های علمی نشان داده‌اند که عصارهٔ باریجه می‌تواند بهبودی قابل‌توجهی در علائم آرتریت روماتوئید و اگزمای پوستی ایجاد کند. با این حال، مصرف خوراکی مقدار زیاد روغن باریجه ممکن است در برخی افراد موجب ناراحتی گوارشی شود؛ بنابراین بهتر است تحت نظر متخصص گیاه‌درمانی یا پزشک مصرف شود.
علاوه بر مصارف دارویی، باریجه در آشپزی نیز جایگاه ویژه‌ای دارد. گل‌های خوراکی باریجه طعمی ملایم و کمی شبیه به خیار دارند و می‌توانند در سالادها، دسرها، نوشیدنی‌ها و تزئین غذاها استفاده شوند. برگ‌های جوان باریجه نیز پس از پخت یا سرخ کردن، قابل مصرف هستند و در برخی نقاط به‌عنوان سبزی خوردن به کار می‌روند. در صنعت غذایی، از رنگ‌دانهٔ طبیعی گل‌های باریجه برای رنگ‌آمیزی ژله‌ها و شربت‌ها استفاده می‌شود.
برای کشت خانگی باریجه، بهتر است دانه‌ها در انتهای زمستان یا اوایل بهار در گلدان یا زمین نیمه‌سایه و با زه‌کش خوب کاشته شوند. فاصلهٔ بین گیاهان در حدود ۳۰ سانتی‌متر در نظر گرفته شود تا گردش هوا مناسب باشد. آبیاری منظم ولی غیر بیش از حد، و کوددهی سبک با کمپوست یا کود دامی پوسیده، می‌تواند دورهٔ گلدهی را طولانی‌تر کند.
در پایان، باریجه با خواص متنوع دارویی، زیبایی‌شناختی و کاربردهای آشپزی، گیاهی چندوجهی است که سزاوار احیای جایگاهش در باغچه‌های ایرانی و سفره‌های محلی ماست. از کاشت ساده و نگهداری آسانش لذت ببرید و از خواص شفابخش آن برای حفظ سلامت و نشاط بهره‌مند شوید